[Door Hans Anker]
Midden jaren negentig werkte ik voor Greenberg Research in Washington DC, de pollster van president Bill Clinton. Een van mijn opdrachten destijds was om het strategisch onderzoek voor alle verkiezingen in de swing staat Pennsylvania te begeleiden, inclusief die voor de Attorney-General en de Secretary of State. Huh, een minister van buitenlandse zaken voor een individuele staat? Dat bleek toch anders te liggen: de Secretary of State (SoS) was vooral verantwoordelijk voor het ordentelijk plaats laten vinden van verkiezingen. Niet geheel irrelevant, omdat het organiseren van verkiezingen in de Verenigde Staten, dus ook van federale verkiezingen, is voorbehouden aan de individuele staten. Het is per lot van rekening een unie. De obscure post van SoS, zo werd mij duidelijk, diende in de praktijk vooral te worden gezien als een opstapje naar higher office.
Een gevoel van herkenning bekroop mij toen hier in Austin de talentvolle Jiore Craig het podium opstapte, een jongedame die voor hetzelfde bureau in Washington werkte en met wie ik nog maar enkele weken geleden zelf het toneel deelde in een bijeenkomst in Rome. Wie zei er iets over een rondreizend kosmopolitisch circus? Mijn gedachten dwaalden af naar de Eerste Wet van Blom: wie weinig nieuws hoort mag zich wentelen in de wetenschap dat de kennis op peil is.
Maar onze Jiore bleek niet voor een gat te vangen. Ze had een fantastisch panel achter de zwart afgerokte tafel verzameld. Naast Katie Paul van de Tech Transparency Project (‘We proberen de tandpasta weer terug in de tube te krijgen’) was dat Chris Krebs, door Donald Trump aangesteld als directeur Cyber Security bij het Ministerie van Homeland Security en door diezelfde Trump ontslagen nadat hij weigerde om mee te gaan in de verspreiding van Trumps fabels over verkiezingsfraude. ‘The real hero at this table is Chris Krebs’. Volgens Krebs is een van de grote problemen in hedendaagse democratieën dat verkiezingen zijn gedegenereerd tot een ‘black box’: kiezers zijn het zicht kwijt – voor zover ze dat ooit hebben gehad – op het waarom van verkiezingen: wat is eigenlijk de functie van verkiezingen in een democratie?
De interessantste spreker in dit eminente panel was zonder twijfel Jena Griswold, de eerste Democratische SoS in Colorado sinds 1964. Haar bijdrage klonk als mitrailleurvuur uit een loopgravenoorlog. Griswolds optreden maakte pijnlijk duidelijk dat het opstapje van weleer is veranderd in een positie van frontsoldaat. ‘Griswold moet worden opgehangen’ meldde ze terloops als een van de dagelijkse bedreigingen aan haar adres. Rationeel weten we dat de verkiezingsfraude van Trump werd gedwarsboomd door een paar dappere eenlingen, Secretaries of State zoals Brad Raffensperger in Georgia en Katie Hobbs in Arizona. Met Griswold op het podium maakte die abstractie plaats voor een realiteit van vlees en bloed.
Jena Griswold staat met haar handen in de modder. Methodisch zette ze uiteen hoe het verkiezingsproces wordt ondermijnd door voter suppression laws, die op hun beurt zijn gebaseerd op leugens verspreid door Russische trollenfabrieken. Dat eist zijn tol, ook onder verkiezingsmedewerkers. Alleen al in de afgelopen twee jaar is Pennsylvania 30 procent van haar verkiezingsmedewerkers kwijtgeraakt, brave borsten die geen vlieg kwaad doen. Zij zijn bezweken onder de druk. Niet iedereen trekt het om met een kogelvrije vest naar je werk gaan, licht Griswold toe. De gretig verspreide leugens vreten aan het zelfvertrouwen: de Amerikaanse democratie is in gevaar, meent Griswold. Maar ze wijkt niet. Fel: ’We gaan ervoor liggen’. Een voor een tikt ze de maatregelen af die ze de afgelopen maanden heeft genomen: oprichting van de eerste unit in het land voor de bestrijding van disinformatie, een verbod op fake audits van verkiezingsuitslagen, en actieve vervolging van mensen die stemmachines hebben gemanipuleerd. Onder de laatsten ook haar Republikeinse tegenstander bij de eerstvolgende nieuwe verkiezingen, laat ze met een wrange glimlach wreten.
Wat kunnen de aanwezigen zelf doen?, informeerde Joire tot slot. In de beantwoording toont zich de Democratische grassrootsactivist in Griswold. ‘Kies een organisatie die helpt om mensen naar de stembus te brengen, zorg dat je weet wie je Secretary of State is en houdt hem of haar afrekenbaar, en maak all je vrienden en familie duidelijk dat wij allemaal leiders zijn.’
‘Ook je crazy uncle.’